Κοινωνική και οικονομική ζωή του χωριού μας

Αρχιτεκτονική κατασκευή των σπιτιών στο Βελημάχι

Οικία και αυλή: Τα περισσότερα σπίτια είναι διώροφα, πλακοσκεπή ή κεραμοσκεπή και με στενή πρόσοψη (5 έως 8 μέτρα).

Εσωτερική διαίρεση: Διάδρομος, καμάρες, σάλα, χειμωνιάτικο με τζάκι στον δεύτερο όροφο. Συνήθως αποτελείται από δύο δωμάτια, την κάμαρα με το χειμωνιάτικο και το διάδρομο όπου βρίσκονται οι πόρτες του σπιτιού. Ο πρώτος όροφος είναι το κατώι, δηλαδή εκεί μένουν τα ζωντανά ή είναι αποθήκες γεωργικών εργαλείων, κελάρι κρασιού κ.ά.

Οικοδομική: Τρόπος τοιχοποιίας της πέτρας «σταυρωτός», χρησιμοποιούνται κατεργασμένες πέτρες, με πάχος τοίχου 60-70 πόντοι και ύψος περίπου 5 μέτρα.

Κατασκευή στέγης: Χρησιμοποιούνται τα «πατερά», χοντρά ξύλα (συνήθως κορμοί δένδρων) μήκους 6 μέτρων. Τοποθετούνται έπειτα τα «ψαλίδια», ώστε να σχηματίζουν τρίγωνο και μετά τα «πέταβρα» που στηρίζονται πάνω στα ψαλίδια. Στη συνέχεια τοποθετούνται τα κεραμίδια ή οι πλάκες παλαιότερα.

Το τζάκι βρίσκεται στο χειμωνιάτικο και κατασκευάζεται από κεραμίδια, ποριά, άμμο και τσιμέντο (σήμερα).

Οι χαμοκέλες: Τις κτίζουν στα χωράφια μακριά από το κυρίως σπίτι, όπου εκτός από αποθήκες χρησιμοποιούνται ως ορνιθώνας ή μαντριά για τα ζώα.

Έπιπλα και σκεύη: Σεντούκι για τα είδη προικός, μαντανίες και σεντόνια, αμπάρια για τις τροφές, κασέλες για τα είδη ρουχισμού, ψάθινες καρέκλες, σιδερένια κρεβάτια, με τα στρωσίδια που φτιάχνονται από χοντρά κλαδιά δένδρων, μπουφές, τελάρα με σίτες για διατήρηση τροφίμων τοποθετημένα ψηλά στο διάδρομο, τραπέζι χαμηλό στο χειμωνιάτικο με σκαμνάκια ξύλινα, το οποίο χειμωνιάτικο λειτουργούσε και ως μαγειριό, τραπέζι μεγάλο στη μεγάλη καμάρα (ή στη σάλα) με καθρέπτη και φωτογραφίες οικογενειακές.

Αυλή και κήπος: Η αυλή βρίσκεται μπροστά στο σπίτι στο χώρο της εισόδου και ο κήπος συνήθως ανατολικά του σπιτιού. Στην άκρη της αυλής βρίσκεται ο φούρνος.

Σε ένα μέρος της αυλής φυτεύουν διάφορα λουλούδια, όπως τριαντάφυλλα, αγιοδημήτρηδες, κ.ά. Στον κήπο υπάρχουν καρυδιές, ελιές, απιδιές, συκιές και επίσης δαμασκηνιές, μηλιές. Καλλιεργούνται λαχανίδες, σέσκλα, τομάτες, μελιτζάνες, πατάτες, κολοκύθια, φασολάκια και γενικάτα ανάλογα εποχικά λαχανικά.

 Λαογραφικά ήθη και έθιμα

Ασχολίες των κατοίκων: Κύρια ασχολία των κατοίκων η γεωργία και η κτηνοτροφία, καλύπτοντας τις ανάγκες τους περισσότερο, παρά την εμπορική ανάπτυξη. Ο «κατσούλης» το γατί και το σκυλί ο φύλακας, πάντα υπάρχουν στο νοικοκυριό.

Η ενδυμασία είναι απλή και συνηθισμένη. Παλτό το χειμώνα, κουστούμι ανδρικό, μάλλινα αρκετά ρούχα. Γυναικεία φορέματα, μάλλινες ζακέτες και παπούτσια δερμάτινα.

Βίος: Γεωργικός, ποιμενικός, κυνηγετικός.

Όργανα: Ξύλινα αλέτρια, δύστομα, δρεπάνια, κόσια, δικράνια, ξύλινα πριόνια.

Όπλα: Δίκαννα, καραμπίνες.

Υφαντική: Στον αργαλειό για τις βιοτικές ανάγκες υφαίνουν ως επί το πλείστον κουβέρτες, βελέντζες, σαϊσματα, μαντανίες.

Ξυλοτεχνική και ξυλογλυπτική: Διάφορες διακοσμήσεις στο εσωτερικό του σπιτιού φτιάχνονται από τους ίδιους, όπως και διάφορα σκεύη για τις ατομικές τους ανάγκες. Τέτοια είναι τα ξύλινα κανάτια, καρδάρες για το γιαούρτι, βαρελάκια για το τυρί (άλμη), τσάτρες για το νερό, σκαφίδια (και πολύ μεγάλα ως πατητήρια για το μούστο), πλαστήρια, κουτάλες, γκλίτσες, αργαλειοί.

Ιατρική: Πρακτική χρήση όσων γνώριζαν τα περί ιατρικής, η μαμή για τις γέννες, οδοντιατρική με εργαλεία ερχόμενα εξ Αμερικής, κ.ά.

Δημοτική μουσική: Κλαρίνο, φλογέρα, καραμούζα.

Λαϊκοί χοροί: Τσάμικος, καλαματιανός, συρτός.

κείμενο: Κων/νος Θωμάς, πολλά περιέχονται στην έκδοση του «Ημερολογίου του Συλλόγου Βελημαχιτών Αρκαδίας, 2002».